- bouwjaar
- bestemming
Het malen van graan, thans op vrijwillige basis
- molenmaker
- J. de Groote, Nieuwvliet (1874) Molenmakerij St. Victor (1980/81)
- omwentelingen
- eigendomshistorie
De Stichting Behoud Zuidzandse Molen is eigenaar sinds 22 maart 2019.
- geschiedenis
-
De molen werd in 1874 opdracht van J. Butin als koren- en pelmolen gebouwd door molenmaker J. De Groote uit Nieuwvliet. Later is de molen nog een keer verkocht, niet helemaal duidelijk is, aan wie. In ieder geval kwam de molen in 1908 toe aan de knecht, P. Manhave.In 1947 kochten Piet en Liesbeth de Hulster de molen. Piet was een zoon van Bram de Hulster, molenaar te Schoondijke. Tot dat jaar had de molen twee koppel 16der blauwe stenen gehad, maar toen bracht Marien van Riet, de bekende molenmaker uit Goes, in opdracht van de nieuwe eigenaar een koppel 16der kunststenen van Rutgers en een koppel 15der stenen, afkomstig uit Arnemuiden, aan.
In 1949 kreeg de binnenroede fokwieken (Fauël-systeem) met remkleppen. Zeer vooruitstrevend, want dat systeem was in grote delen van Nederland toen nog vrijwel onbekend. Ongetwijfeld waren de remkleppen uitgevoerd volgens ideeën van Van Riet.
Toen de molen in oktober 1968 forse stormschade opliep, volgde 'voorlopige' stilzetting: de roeden werden kaalgezet en de staart verwijderd. Daarna gebeurde lange tijd niets en stond er dus een incomplete molen. Piet de Hulster had in 1960 al de maalderij van Luteijn (in de stomp van de voormalige stellingmolen in Zuidzande) overgenomen zodat hij niet langer van de wind afhankelijk was.
Pas in 1980 werd het herstel opgepakt. Bij de oplevering in 1981 liet men de fokken niet terugkeren. Ook had de molen een ander spoorwiel en dat had een reden: toen tijdens de restauratie bleek dat het oude spoorwiel 'op' was, heeft men een nieuw en iets kleiner wiel met 98 kammen (het oude had er 105) gemaakt. Zo kon de molen met haar Oud-Hollands tuig de zaak toch goed trekken. Het nog aanwezige schijfloop van het pelwerk heeft 20 staven. De overbrenging hiervan was destijds dus 1 : 9,7, zeer aannemelijk voor een pelwerk.
In 1996 werd er groot onderhoud uitgevoerd en keerde ook het traditionele kruirad terug. Jan Wilten reconstrueerde de houten hoepelvang.
De ronde stenen beltmolen in Zuidzande was de laatste nog dagelijks in bedrijf zijnde korenmolen in Zeeuws-Vlaanderen. In 2003 overleed Piet de Hulster, molenaar in hart en nieren en meer dan dat: hij heeft ook diverse vrijwillige molenaars opgeleid en gaf zo het ambacht door aan een nieuwe generatie.
Zijn weduwe, Liesbeth de Hulster-Risseeuw, bewoonde tot haar overlijden op 14 februari 2015 het molenhuis. Op haar verzoek stond de molen slechts één dag, die van haar begrafenis, in de rouw.
Begin 2016 werd de molen met woonhuis, erf, stallen en schuren aangekocht door Dominique Koch. Oktober 2017 werden de stallen en schuren achter de molen, inmiddels tot een bouwval verworden, gesloopt. Er werd nog wel met de molen gedraaid, maar inmiddels was duidelijk dat nieuw grondig herstel nodig was.
Op 22 maart 2019 droeg mw. Koch de molen over aan de (voor dit doel opgerichte) “Stichting Behoud Zuidzandse Molen”. Huis en erf waren in deze overdracht niet meegenomen.
Nadat subsidies voor een complete restauratie waren toegezegd begon het werk in juli 2019: staart en wiekenkruis zouden worden vernieuwd, de kap werd naast de molen op de grond hersteld. De stenen romp ging geheel in de steigers om te worden hersteld, maar ook was duidelijk dat zeer veel werk nodig was aan diverse balken. Enkele daarvan waren door bonte knaagkever en ander ongedierte sterk aangetast.
Op 11 december 2019 ging de geheel herziene kap weer op de molen en kreeg de molen nieuwe roeden en staart. Op dat moment was de romp ook helemaal klaar. In de loop van 2020 heeft men dit grote project voltooid.