trivia

Oliemolen “de Zwaan”, achtkante bovenkruier met schuur, te Purmerend aan de Beemsterringvaart ten westen van de stad. Bouwjaar onbekend, in 1721 afgebroken.
-----

In het Alkmaars Dagblad van 29 maart 1996 wordt vermeld:
De molen was eigendom was van Pieter van der Leij. Deze Pieter, geboren in 1622 in Zaandijk, moet zich rond 1650 als zeepzieder in Purmerend gevestigd hebben en wordt wel de stamvader van de Waterlandse tak genoemd. Leden van deze familie vestigden zich in Purmerend en Edam en verbonden zich via huwelijken met de lokale elite. Zowel in Purmerend op de Weerwal als in Edam aan de Voorhaven stichtte de ondernemende familie een zeepfabriek. De combinatie olieslager en zeepzieder was trouwens niet uitzonderlijk: de oliemolens leverden immers de grondstoffen voor de zeepziederij.
In 1720 verdween de molen uit het bezit van de familie; voor ƒ 1275 werd hij verkocht aan Jan Groot uit 't Kalf.
In 1721 verdween de molen definitief uit Purmerend. Oliemolen De Zwaan werd via vijzels op vlotten gebracht en vervoerd naar het Oostzanerveld.
-----

Een artikel van historicus Jack Otsen in de Nieuwe Noordhollandsche Courant van 30 maart 1996 bevat praktisch dezelfde tekst, en tevens de aanvullingen:
Deze enige oliemolen van Purmerend moet kort na de drooglegging van de Beemster zijn gebouwd. Hij zal waarschijnlijk hebben gediend om in de plaatselijke behoefte en die van het omliggende platteland te voorzien. Rond 1700 kwam de molen in bezit van Pieter van der Leij.
In 1731 [foutje] verdween de molen definitief uit Purmerend.
Onbekend zijn de motieven om de molen uit het familiebezit te stoten. Misschien viel de exploitatie te zwaar. De concurrentie was groot: in het jaar van de ontmanteling van De Zwaan stonden in de Zaanstreek 140 van deze industriemolens te draaien. Kostbare investeringen waren ook gemoeid bij het invoeren van de grondstoffen. De Beemster kleigrond werd allengs meer geschikt geacht voor hooi- en weiland dan voor bouwland. De aanvoer van oliehoudende zaden moest gebeuren uit de Oostzeelanden.