- bouwjaar
- verdwenen
-
1916 gesloopt restanten na 2005 verdwenen
- opvolger
- geschiedenis
-
De Veldmuis werd gebouwd als snuifmolen in het jaar 1689 in opdracht van Cornelis Dircksz. IJff. Op 3 november van dat jaar werd hem de windbrief voor het molentje uitgereikt. IJff had schijnbaar goede zaken gedaan, want een jaar later bouwde hij ten oosten van De Veldmuis de snuifmolen De Admiraal Tromp.
Aanvankelijk stond De Veldmuis ten oosten van het dorp Westzaan achter J.J. Allanstraat 48. Later werd het molentje verplaatst naar zijn erf aan de Veerzager- of Veldmuissloot ongeveer tweehonderd meter zuidwestelijker gelegen.
Op 9 januari 1712 werd de molen tegen brand verzekerd in een assurantiecontract, dit duurde tot 1718 toen IJff uit dit contract geroyeerd werd. Mogelijk voldeed hij niet aan de voorschriften die golden.
De Veldmuis bleef tot 1738 in bezit van de familie IJff. In dat jaar deden zij de molen in de verkoop, met de voorwaarde dat hij van het erf gehaald moest worden. De Veldmuis toen werd door Aris Engel gekocht, die de molen verplaatste naar zijn nieuwe erf aan de westkant van het dorp. Engel liet de molen inrichten als lattenzager. Na het overlijden van Aris Engel, omstreeks 1763, verkocht zijn weduwe de molen op 21 januari 1764. Aan wie is niet bekend.
Op 29 augustus 1833 kwam De Veldmuis voor ƒ 800 in handen van Albert Buys. Deze Westzaner houthandelaar zou later ook werken met de paltrok Het Vliegend Hert en de bovenkruier De Groene Jager.
Op 28 januari 1847 werd de Zuid van Westzaan geteisterd door een storm met een orkaankracht. Jan Jacobsz. Honig uit Zaandijk maakte over deze storm de volgende aantekening en noteerde de schade aan de molens.
“Een orkaan of windhoos teisterde op den 28sten januari van het jaar 1847 o.a. de volgende molens op het Zuideind van Westzaan: De Tweeling van Jan Kruyt; 1 roed; ’t Kind van Weelde van C. Dekker & Co: 2 roeden; De Huismusch van A. de Lange & Zonen: 1 zeil; De Groene Jager van A. Buys: 4 end hekkens, 1 draaihoofd en wijfelaar; Het Vliegend Hart van A. Buys: 3½ end hekken, 1 gang kammen; De Jonge Dekker van A. de Lange & Zonen: roed, as, luitens; De Kruidberg van C. Kruyt: 1½ end hekkens; De Oude Visser van A. de Lange & Zonen: 1 roed, 1 end hekkens, 2 gang kammen (met begin van brand); Het Witte Schaap van J. Dekker Gz.: 1½ end hekkens; De Kapol (watermolen): 1 roed; De Blauwe Kuiper van J. Kruyt: 1 end hekkens; De Witte Troffel van J. Huysinga: 1½ end hekkens, eenige kammen en de roed gespleten; De Kerseboom van Louis Robert te Utrecht: eenige hekkens; De Veldmuis of Kikkert: 4 zeilen geheel weg. Deze molen evenals de Kruitberg hebben een geruimen tijd linksom gemalen.”
De zeilenmaker en molenmaker konden dus aan de slag voor de firma Buys.
Albert Buys stierf in 1869 waarna de houthandel door zijn beide dochters Elisabeth en Maartje Buys werd voortgezet. Tot wanneer zij precies met de houthandel doorgingen is mij niet bekend.
Omstreeks de eeuwwisseling werd De Veldmuis gekocht door Piet Kee. Kee was de gewezen meesterknecht van de Zaandammer paltrok Het Lusthof, later zou hij op de stoomzagerij De Onderneming van Simonsz. werken.
Piet Kee werkte tot 1916 op windkracht met De Veldmuis. In dat jaar werd het molentje voor afbraak verkocht. Naast de resterende zaagschuren werd een petroleummotor geplaatst die voortaan voor de aandrijving van het zaagmechanisme zorgde.
Volgens overlevering werd het zeskant van de molen gekocht door een Amerikaan die de onderdelen hiervan per schip naar zijn vaderland liet vervoeren. Zij kwamen echter nooit aan, tijdens de overtocht werd het schip getorpedeerd en verdween het naar de zeebodem.
De zagerij en schaverij van Kee bleef tot 1977 in bedrijf en werd toen verkocht en leeg gesloopt. Tot op de dag van vandaag zijn de restanten hiervan aanwezig, zij het in zeer slechte staat. De schuren zijn inmiddels grotendeels ingestort.
Begin 2000 werden de restanten aangekocht door de firma Somass uit Wormer (www.somass.nl). De firma Somass is een bedrijf dat gespecialiseerd is in Zaanse houtbouw, tevens wordt het onderhoud van de meeste Zaanse molens door hen verzorgd. De firma Somass heeft het plan opgevat om op de plaats van de voormalige Veldmuis een replica van de molen te bouwen, die een woonfunctie zal krijgen. Zodra zich een koper aanmeldt zal met de bouw van de molen worden begonnen. Voor de liefhebbers, de prijs bedraagt € 2.200.000 (v.o.n.), maar dan heb je ook wel wat.
Hoe de molen aan zijn bijnaam kwam is niet bekend. Wel was de molen beter bekend onder zijn bijnaam, dan onder zijn doopnaam. Het kan zijn dat de molen zijn bijnaam dankte aan een pakhuis dat naast de molen stond op zijn eerste standplaats. Dit pakhuis droeg de naam De Kikkert. De plaats waar de Veerzager- of Veldmuissloot onder de weg doorgaat in Westzaan, heet de “Kikkerse Kluft”.
Bronnen:
- “van Kluft tot Weel” A. Sol 1989 blz. 22-23
- “Duizend Zaanse Molens” P. Boorsma 1968 blz. 223
- “Zaanse windmolens” P. Boorsma 1939 blz. 215
- “Molens in de Zaanstreek in oude ansichten deel 2” T. Neuhaus 1987 blz. 86
- “de Zaende” 3e jaargang 1948 blz. 147
- www.duizendzaansemolens.nl R. Couwenhoven
F. Rol, Zaandijk. -
Molen 04916 f De Veldmuis / De Kikkert (Westzaan)Coll. DVM
Molen 04916 f De Veldmuis / De Kikkert (Westzaan)Ansichtkaart, collectie J. Vondeling - nog waarneembaar
-
Molen 04916 f De Veldmuis / De Kikkert (Westzaan)Foto's: Michiel Regelink, 25 sept. 2005
